Freebiefriyay: te koop lopen met je typografiekennis? Hier is je spiekbriefje.

Tijdens je werk word je soms geconfronteerd met woorden waar je nooit van hebt gehoord. Iedereen kent het, en toch voelt het bezwaarlijk. Ook grafische mensen durven je te overdonderen met hun vakjargon. Daarom kun je je maar beter goed voorbereiden. In deze #Freebiefriyay helpen wij je valsspelen met een splinternieuwe typografiecheatsheet.

Een stukje Typografiegeschiedenis

Typografie is de kunst van het vormgeven, zetten en drukken van tekst. Dat is dus veel meer dan alleen de vormen van karakters. Typografie gaat over letterafstand, interlinie, zetbreedte, lettergroottes, ligaturen, en nog veel meer.

De ontwikkeling van de westerse typografie begint in de 15e eeuw met het ontstaan van de boekdrukkunst. Daarbij speelde esthetiek nog een veel kleinere rol dan vandaag de dag. Er werd vooral gezocht naar een functionele oplossing om Bijbelteksten te reproduceren. Letters werden handmatig geproduceerd. En dat bleef zo tot laat in de 19e eeuw. Totdat Linn Boyd Benton een machine ontwikkelde waarmee metalen lettervormen werden gesneden. In die tijd ging typografie een steeds belangrijkere rol spelen in reclame en er werd in rap tempo gezocht naar methodes om een tekst op te laten vallen. Letters werden dikker, langer groter en er werd meer gevarieerd.

Dankzij de ontwikkeling van de computer, eind 20e eeuw, werd typografie ineens een vak voor iedereen. Waar voorheen alleen experts zich bezighielden met de keuze van een lettertype, brak ineens iedereen met een computer het hoofd over schreef of schreefloos, kapitalen of onderkast en script of slab. Dit leidde tot een wildgroei aan nieuwe lettertypes en nieuwe varianten op oude lettertypes.

Classificatie van lettertypes

Om al die verschillende lettertypes te ordenen ontwikkelde Maximilien Vox in 1954 een systeem. Hiermee kon je alle verschillende lettertypes indelen aan de hand van een aantal kenmerken. De tijd waarin het lettertype is ontstaan, de lijnvoering van het contrast (dik en dun) en soorten schreven zijn een paar van de factoren die je hierin meeneemt.

Humanen

De vorm van humanen lijkt een beetje op de schrijfwijze uit de tijd van de romeinen. Korte dikke schreven, een opvallende schuine dwarsbalk in de ‘e’ en schuine schreven op de stokken.

Garalden

Vernoemd naar Claude Garamond en Aldus Manutius. Gebaseerd op de Humanen maar met een subtielere verhoudingen, meer contrast en puntige schreven.

Realen

Vernoemend naar de rationaliteit van de verlichting. Bij realen is het contrast groter dan bij Humanen en de Garalden. De schreven lopen vloeiend uit de letters.

Didonen

De Naam komt van de drukkers Didot en Bodoni. Het contrast is nog groter dan bij de voorgaande lettertypes. Didonen hebben zeer dunne en rechte schreven.

Mechanen

Ook wel bekend als ‘Slab’ of biljetletters. Mechanen hebben een recht en mechanisch uiterlijk. Wordt bijvoorbeeld gebruikt voor chocoladeletters.

Linearen

Linearen zijn schreefloze letters. De Linearen verdelen wij onder in vier subcategorieën.

Grotesken

Grotesken zijn ontstaan in de 19e eeuw en hebben maar een klein contrast. De ‘R’ heeft een golvende staart en de uiteinden van de letters zijn vaak horizontaal afgesneden.

Neo grotesken

Neo grotesken Lijken op de ‘normale’ grotesken maar hebben minder contrast. De letters zijn meer uniform en beter gebalanceerd dan de grotesken.

Geometrisch

Geometrische vormen zijn eenvoudige vormen opgebouwd uit cirkels en rechthoeken. De letters hebben onderling veel overeenkomsten, wat resulteert in evenwichtig beeld.

Humanistische Linearen

Humanistische Linearen zijn gebaseerd op handgeschreven klassieke stijlen maar dan zonder schreef. Het bekendste voorbeeld van Humanistische Linearen is de Gill Sans

Inciezen

Inciezen lijken alsof ze in steen gebeiteld zitten. Meestal worden de inciezen gemaakt voor de kapitalen en met kleine schreven of zelfs schreefloos.

Scripts

Scripts zijn gebaseerd op handgeschreven letters. Vaak staan de letters in Scripts iets cursief en lopen de vormen in elkaar over.

Manuaren

Manuaren zijn letters die er uit zien alsof ze getekend zijn. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik op reclameborden, ramen en prijskaarten.

Frakturen

Ook wel het gotisch schrift genoemd en wordt vaak onder de Manuaren geschaard.

Zo krijg je een kleine indruk van de historie die voorafging aan de letters op je scherm. Wil je meer weten? Er zijn tal van online bronnen en boeken waar de ontwikkeling van ons schrift en de kunst van het vormgeven van lettervormen centraal staat. Een goed voorbeeld is het boek Letterfontein, verkrijgbaar in Nederland.

Download de #Freebievandeweek om je typografische vocabulaire op peil te houden. Het is de typografiecheatsheet met al het grafisch jargon dat je nodig hebt!